segunda-feira, 5 de setembro de 2022

SHAUN DAVEY: MÚSICA PARA PEREGRINOS E PIRATAS

 


 

En 1983 apareceu The Pilgrim, do compositor irlandés Shaun Davey (Béal Feirste/Belfast, 1948), que xa impresionara a crítica coa suite The Brendan's Voyage, inspirada no arquicoñecido relato da navegación marabillosa de San Brandán e os seus discípulos polo Atlántico Norte. Ollade a capa do álbum: velaí estamos nosoutros, con toda a naturalidade, a partillar espazo xeográfico (e simbólico) cos demais países ditos "celtas". Unha gozosa xuntanza familiar que ten por tras unhas cantas historias entrenzadas.

Só uns anos antes, Milladoiro e Emilio Cao inauguraban o fenómeno do folk celta contemporáneo na Galiza. Estabamos nun momento auroral: para que vos fagades unha idea, o noso país nen sequer gozaba aínda do status de membro oficial do Festival de Lorient, embora o incombustíbel Xeranio Torreiro xa exercía como delegado plenipotenciario do festival na Galiza e xa levara a terras bretoas bandas tan emblemáticas coma Fuxan os Ventos. Mais que na altura a Galiza xa facía parte do imaxinario pancéltico (especialmente, mais non só, no ámbito da reinterpretación das músicas tradicionais) resultaba máis do que obvio. Non está de máis lembrar a experiencia pioneira de "Cántigas da Terra" na década de 50, un episodio fascinante do cal xa temos falado neste mesmo blogue (só tendes que premer aquí para lembralo).

Foi precisamente o Festival de Lorient quen encomendou ao Shaun Davey a suite intercéltica The Pilgrim. E nela, a fisterra galaica aparece non só de xeito testemuñal ou anecdótico, senón con protagonismo e entidade de seu, xa que Davey incluíu o tema "Santiago", unha composición propria baseada en antigos poemas irlandeses. Mais o xenio de Belfast reparou nalgo: The Pilgrim, nesta primeirísima versión, máis non era do que unha cumulación de músicas, fermosas e evocadoras, xaora, mais carentes dun fío condutor, dun leit motiv que as dotase de coherencia interna e as transformase naquilo que el quería que fosen: un relato através do cal conectar todos os territorios da beira atlántica. E tencionou solucionar esta eiva en 1990, aproveitando que a sinfonía ía ser gravada de novo no Royal Concert Hall de Glasgow (pouca broma!).

Davey reinterpretou a suite no contexto histórico do antigo cristianismo céltico, aquela corrente de misionarios e navegantes temerarios que ligou de xeito moi especial as diferentes fisterras atlánticas. E daquela veulle a epifanía: The Pilgrim debía ser a trilla sonora da viaxe dun daqueles santos navegantes. Por outras palabras, un immram que partise da Escocia e tivese como ponto de chegada a Galiza. O santo que escolleu para protagonizar esta odisea non podía ser máis axeitado: tratábase de San Colmcille, antigo padroeiro da Irlanda e personaxe de fondo significado na tradición relixiosa e cultural da illa, que aínda no pasado ano 2021 festexou os 1500 anos do seu nascimento. Colmcille, abade de Iona (o grande foco do cristianismo céltico insular, como ben saberedes se vistes o marabilloso filme de animación The Secret of Kells) constituía unha escolla idónea para enlazar as diferentes pezas de The Pilgrim, xa que sabemos que foi un incansábel misionario que fundou cenobios non só pola Irlanda adiante, senón en moitos outros lugares.

Andrew Porter como San Colmcille no filme Colmcille. An Naomh Dána / Fonte: TG4
 

Neste ponto non nos podemos resistir a introducir un pequeno offtopic (ou digresión, como lle chamabamos noutrora): como costuma acontecer, poderiamos reescreber moitos capítulos da vida de San Colmcille a partir das haxiografías dos nosos santos populares galegos. Por exemplo, sabiades que, nun principio, foi a Colmcille a quen se lle atribuíu o famosísimo prodixio da expulsión das serpes da Irlanda, e non a San Patricio? Na Galiza, como decerto sabedes e xa temos comentado aquí, foi Santo Hadrián quen asumiu esa operación de limpeza. Aliás, como bon santo celta, nas illas Aran consérvase a barca de pedra de San Colmcille, e até unha fonte de augas curativas consagradas a este santo. En fin, os paralelismos habituais que a ninguén apañarán de sorpresa a estas alturas. 

Mais voltemos con The Pilgrim. Naquel reboot (se me permitirdes a ousadía de chamalo así) de 1990, ben como nas sucesivas, a sinfonía nutriuse de novos temas de inspiración galega, composicións do proprio Shaun Davey baseadas no seu coñecimento (en absoluto intuitivo nen superficial) da nosa música. Referímonos a "Two Galician dances", "Vigo" (inspirada nas cantigas de Martin Codax) e, moi especialmente, "The Pilgrim's Sunrise", que como o propio título indica consiste nunha alborada que posibelmente vos soe grazas á versión que o Carlos Núñez adoita interpretar nos seus concertos.  Esa alborada constituía, de facto, un momento álxido da sinfonía, pois correspondía á chegada de San Colmcille á Galiza. A posta en cena, co gaiteiro Edelmiro Fernández a avanzar entre o público até chegar ao palco onde o agardaba a orquestra, resulta emotiva e espectacular.



E velaquí vén a curiosidade que nen todo o mundo coñece ou ten en conta, mais que non está a máis relembrar nesta época adanista en que tanto se nos enche a boca con "internacionalizarmos" a música galega: The Pilgrim pode ser considerada a primeira obra sinfónica composta para gaita galega. E saíu da cabeciña privilexiada dun irlandés de Belfast. O panceltismo musical, tan denigrado e que tantos receos provoca aínda hoxe (ou, mellor dito, especialmente hoxe) en non poucos sectores que preferen pagar portaxes noutras autoestradas, érachevos isto. Entre outras moitas cousas, claro.

O caso é que nestas novas gravacións de The Pilgrim, a lista de temas fóiselle un pouco das mans ao Shaun Davey, e por ese motivo as composicións acrescentadas a partir de 1990 (entre elas as de inspiración galega que antes mencionamos) acabaron por ser recompiladas en May we never have to say goodbye, que viu a luz en 2006.

Ora ben, a presenza da Galiza na discografía do Shaun Davey non termina aquí. Hai aínda unha outra incursión, moito máis anecdótica e tanxencial, mais nen por iso menos simbólica e evocadora. Estamos a falar da suite Granuaile (1985), que compuxo para a súa dona, a cantora Rita Connolly. Esta suite tomaba como materia prima criativa a vida de Gráinne Ní Mháille (ou Grace O'Malley, na versión anglizada do seu nome), a celebérrima pirata irlandesa dos finais do século XVI que tantos traballiños e dores de cabeza provocou a Sabela I de Inglaterra. A memoria desta auténtica raíña dos mares ficou incorporada ao imaxinario rebelde irlandés grazas ao coñecido hino "Ó Ró Sé Do Bheatha Bhaile", talvez unha das pezas musicais irlandesas que máis versións e reinterpretacións coñeceu ao longo do tempo, aínda que poucas tan potentes coma esta que moitos lembraredes do filme The wind that shakes the barley, do Kean Loach.


 

Pois ben, un dos temas da suite Granuaile é "Ripples in the rockpool". Nela asistimos a un diálogo entre Gráinne e o seu marido, Dónal an Chogaidh. Escoitádea con atención e reparade no que se ouve na cuarta estrofe...

 


Efectivamente: "Dónal an Chogaidh, will you sail with me from here to far Coruña?". Non sabemos se a raíña pirata estivo nalgunha ocasión na Coruña, aínda que non admiraría o máis mínimo, xa que, na altura en que viveu, a cidade herculina (denominada "Groyne" no mundo británico) constituía un referente fulcral, a moitos níveis, no imaxinario irlandés. Mais chegados aquí, sería un auténtico pecado pola nosa banda non citar Grania, o romance publicado pola autora estadunidense Morgan Llywelyn en 1986 baseándose na vida e fazañas de Gráinne Ní Mháille. Unha obra, a propósito, que chegou a contar cunha tradución para galego publicada por Edicións Xerais en 1988 e hoxe practicamente imposíbel de encontrar fóra dos circuítos de coleccionistas e alfarrabistas


O curioso é que, nun dos capítulos dese romance, xa non é só que Gráinne visite A Coruña, senón que o barco que comanda e a bordo do cal porá en xaque a todopoderosa frota inglesa é construído nos asteleiros desa cidade. Será que Morgan Llywelyn se baseou nalgún episodio real da biografía da nosa pirata preferida, ou foi un puro (embora verosímil) exercicio de imaxinación? Non facemos idea. Mais, de todos os xeitos, reproducimos a seguir o excerto en cuestión (a tradución, obviamente, é nosa, polo que apelamos á vosa benevolencia perante os posíbeis erros e grallas que encontrardes):

Aquela carabela fora o maior gozo de Grania desde que tomara pose dela no asteleiro da Coruña, o mesmo porto do cal os primeiros gaélicos partiran dous mil anos atrás para colonizaren Irlanda. O chefe do asteleiro en persoa levara a cabo as formalidades necesarias para lle transferir a embarcación xa terminada á súa nova proprietaria, pois el era amigo de longa data do pai de Grania, o reputado comerciante gaélico Owen O'Malley, ou "Dubhdara" (en gaélico, o carballo negro).

De toda a parte chegou xente ao peirao da Coruña para admirar aquel barco de casco negro, grácil cal carrán, cos seus mastros de dourada madeira a resplandecer baixo a luz do sol. 

Seguindo a tradición, as mulleres e mais os fillos daqueles que construíran a nao para a filla de Dubhdara guindaron feixes de flores á auga. Houbo fogos de artificio, e cancións.

Como diría o outro, "eu escollo crer". E, certamente, non supón un grande esforzo facelo. Ou non imaxinades a Grania a abandonar a enseada coruñesa, coa súa nao do trinque, pronta para avanzar cara a Londres polo Támese arriba e, se callar, cruzándose no camiño, nesa autoestrada atlántica beirada de músicas, co peregrino San Columcille, que a cumprimenta e lle desexa boa sorte desde a súa barca de pedra? 

 

Sem comentários:

Enviar um comentário